Park prirode „Taraˮ stavljen je pod zaštitu u cilju zaštite i očuvanja jedinstvenih i atraktivnih morfoloških osobenosti ovog područja, koje čini erozioni riječni oblik reljefa, predstavljen klisurastom, duboko usječenom dolinom rijeke Tare, koja na velikom dijelu ima odlike kanjona. Karakteriše ga visok stepen razvijenosti prirodnih elemeneta koji su rezultat raznovrsnih geomorfoloških procesa, u prvom redu fluvijalnih, karstnih i tektonskih. Najizraženiji razvoj kanjona je u širem području Meštrevca, gdje su dolinske strane urezane u trijaske sedimente, pretežno krečnjake, dostižući dubinu od 1 000 metara.

Tara i njena dolina predstavljaju markantan oblik reljefa i reprezentativan primjer razvoja i opstanka površinskog toka u geološkim uslovima koji to onemogućavaju, odnosno u vodopropusnim stijenama. Snažni proces mehaničke i hemijske razgradnje karbonatnih stijena omogućila je velika količina padavina u njenom slivnom području, kojom je Tara raščlanila visoku, karstnu površ. Moćnost riječnog toka vidljiva je kroz još jednu hidrološku osobenost po kojoj je Tara prepoznatljiva. To su brojni brzaci, odnosno manji slapovi i bukovi koji su čitavom dužinom kroz zaštićeno područje isprepleteni sa mirnijim dijelovima toka. Izdvojeno je 27 bukova od kojih se dužinom od 300 metara ističe Gornji brštanovački buk. Ipak, nisu zabilježeni viši slapovi i vodopadi, što pokazuje veći stepen usaglašenosti uzdužnog profila Tare, u odnosu na njene pritoke Ljutnicu i Šipčanicu koje odlikuje još izraženiji uzdužni nagib korita iskazan u brojnim slapovima i vodopadima visokim i po desetak i više metara. Klisurasto-kanjonske doline ovih tokova, uz istu takvu dolinu Skakavca sa pritokama na sjeveru, koji pripada slivu Ćehotine, predstavljaju značajne i vrijedne objekte geonasljeđa.

S obzirom da je dominantan razvoj karbonatnih stijena, najzastupljeniji su karstni oblici reljefa. Ipak, razvoj klastičnih sedimenata, prije svega u sjevernom dijelu parka prirode, te prodor magmatskih stijena unutar karbonatnih sedimenata usložnile su geologiju i hidrogeologiju područja. Od površinskih oblika karstnog reljefa najbrojnije su vrtače i manji dolovi, dok su od podzemnih oblika jame raširenije u odnosu na pećine. Na kontaktima između različitih geoloških podloga, kao i pod uticajem lokalne geotektonike, formirane su zone izvora i ponora. Svi nabrojani elementi predstavljaju vrijedne elemente geodiverziteta.

Morfološka raznovrsnost se ogleda u kontrastu između oštrih, izraženih strmih kanjonskih strana Tare i njenih pritoka i uglavnom blagih formi zatalasane površi, odnosno platoa koji se nalazi na nadmorskim visinama od oko 1 300 do 1 400 metara. Sa ove površi, izdižu se planine od kojih je najznačajnija Ljubišnja. Vrh koji se nalazi na 2 190 metara nadmorske visine, u granicama parka prirode, svrstava je na treće mjesto po visini od svih planina u Republici Srpskoj.  Iako u građi Ljubišnje učestvuju karbonatne stijene, zahvaljajući intentivnoj magmatskoj aktivnosti tokom srednjeg trijasa zastupljene su i intruzivne stijene, koje su, uz znatnu pokrivenost vegetacijom uslovile relativno blage forme grebena planine. Takve oblike grade i ostale planine, poput Radovine i Obzira.

Park prirode „Tara“ ističe se izuzetnom ambijentalnom i estetskom vrijednošću kojoj doprinose raznovrsni, živopisni pejzaži. Svojom atraktivnošću ističu se brojni vidikovci na ivicama kanjonske doline Tare. Vidikovci su raznovrsni, od onih koji se nalaze na gotovo ravnim stranama visoke površi poput Dulinog Brijega i Rudog polja, preko onih na oštrim krečnjačkim vrhovima među gustom vegetacijom u kojoj se ističu borovi kao što je Crvenkova ravan, do takođe oštrih ali golih vrhova poput Zlatnog bora. Pejzažnoj vrijednosti i raznovrsnosti  područja doprinose i pritoke Tare, Ljutnica i Šipčanica kao i Skakavac na sjeveru, koje su usjekle duboke doline i izgradile brojne oštre krečnjačke oblike. Vrlo atraktivni su i pejzaži planinskih vrhova, kao i polja između njih. Izuzetan estetski doživljaj i dozu adrenalina pruža pogled sa same rijeke Tare.

Cijelo područje odlikuje veoma visok stepen izvornosti i velika očuvanost, stoga je njihovo  očuvanje u ovakvom obliku jedan od glavnih ciljeva zaštite. Iako veći dio područja ima odlike pretplaninske i planinske klime, Tara je svojim usjecanjem i pravcem pružanja u kanjonu kreirala i specifične mikroklimatske uslove koji su pogodavali razvoju raznovrsnih ekosistema i staništa.

Vegetacija područja veoma je raznovrsna i uslovljena značajnim dijapazonom različitih ekoloških faktora, kako klimatskih, orografskih i edafskih tako i biotičkih, sa dugoročnim i značajnim uticajem čovjeka. Duboki kanjon Tare i najviši vrhovi planine Ljubišnje značajni su centri endemizma i reliktnih biljaka, što je uslovilo razvoj reliktnih i endemičnih biljnih zajednica, a uticaj mediteranske klime vidno se reflektuje u razvoju nekih submediteranskih biljnih asocijacija, koje se razvijaju sve do granice sa Crnom Gorom, a vjerovatno i još dublje u unutrašnjost. Na istraženom području registrovano je 966 biljnih vrsta.

Park prirode „Tara“ bogat je objektima kulturno-istorijskog i graditeljskog nasljeđa.